G.T.O. - Raporlar

Birikim’in geçen Aralık sayısında Sait Çetinoğlu “Kuzey Mezopotamya’da Hıristiyan Katliamı” başlıklı bir kitap değerlendirmesi yazmış. Konu edindiği kitap David Gaunt’un Katliamlar, Direniş, Koruyucular: 1. Dünya Savaşında Doğu Anandolu’da Müslüman-Hıristiyan İlişkileri kitabı, 2007’de Belge Yayınlarından çıkmış. Yazıda birkaç şey dikkatimi çekti; Taner Akçam’ın okuduğumuz kitabındaki Ermeni “Kırımı” anlatısıyla
birlikte düşünülebilecek noktalar.

Yazıda anlatılana göre bazı dini kişiler cihat fetvası yayınlamışlar, bu Hıristiyanlara yönelik kırımın kitleselleştirilmesinde etkili olmuş.

Taner Akçam İsmet İnönü’nün rolüne ne kadar değiniyordu hatırlamıyorum ama bu kitapta anlatıldığına göre tehciri o zaman Harbiye Nezaretinde kurmay subay olan İsmet İnönü önermiş. 2 Mayıs 1915’te Talat Paşa’ya çektiği gizli mesajda şunları diyormuş:

“Bildiğimiz gibi Van Gölü civarında ve Van’ın içinde, sürekli Ermeni ayaklanmaları tertip eyleyen bir mihrak mevcuttur. Onları bu isyan yuvasından çıkarıp, dağıtmalıyız diye düşünüyorum... Ya yukarıda sözü edilen Ermeniler aileleriyle birlikte zorla Rus tarafına gönderilir ya onları Anadolu’nun iç kesimlerine zorla süreriz. Bu alternatiflerden birini seçmeni istiyorum. Eğer herhangibir güvenlik riski yoksa bu eşkıyaları aileleriyle birlikte isyan alanının dışına gönderip, yerlerine Müslüman halkı yerleştirmeyi tercih ederim.”

Kitap ayrıca Stockholm Üniversitesinde Süryani arşivi yöneticisi olan yine bir Süryani araştırmacının şu İsmet İnönü’nün gayrimüslim askerlerin yok edilmesinde etkili olduğu iddiasını sunuyormuş. Buna göre İttihatçıların 1914’te Almanya ile gizli askerlik antlaşması yapmalarından sonra resmi seferberlik ilan edilmiş ve Osmanlı ordusu için gayrimüslimler de dahil olmak üzere asker toplanmış. İsmet İnönü, Mareşal Fevzi Çakmak’a şifreli telgraf çekip denetimi altındaki gayrimüslim askerleri yok edip onları kayıtlara ‘kayıp’ olarak geçirmesini askeri bir emir olarak iletmiş.